به نقل از «تابناک»

معماری شگرف حرم رضوی را بشناسید

تاریخ انتشار: ۱۱ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۸۸۱۲۲۸

به گزارش «تابناک» به نقل از ایسنا، گفته می‌شود که نمی‌توان معماری حرم امام رضا (ع) را ایرانی یا اسلامی دانست، بلکه بهتر است از معماری ایرانی در دوره اسلامی سخن بگوییم؛ درحقیقت علت این ماجرا این است که زندگی عرب‌ها، عشایری و هنر آن‌ها شاعری، بوریابافی و ... بود؛ لذا سطح معماری آن‌ها، ساده محسوب می شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

حرم مطهر رضوی نه تنها گنجینه واقعی فرهنگی و هنری است، بلکه در زمینه‌های مردم‌شناسی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و اجتماعی بسیار مفید است. بسیاری از هنرها مانند معماری، نگارگری و ... در آن دیده می‌شود، اما متأسفانه این آثار هنری، فرهنگی، کتیبه‎‌های حرم و بسیاری از زیبایی‌های حرم از دید بیشتر زائران آن پنهان مانده‌ است.

 

اهمیت و ارزش مکانی و موقعیت کنونی شهر مشهد تا حد بسیاری مرهون وجود حرم مطهر رضوی در این شهر است. با توجه به ارزش معنوی و والای این بنا، بهترین و باشکوه‌ترین هنرهای ایرانی در دوره اسلامی را در این مجموعه زیارتی می‌توان مشاهده کرد. این مجموعه تاریخی و هنرمندانه شامل صحن‌ها، ایوان‌ها، رواق‌ها، موزه‌های غنی و کتابخانه مرکزی است.

 

کاشی‌کاری‌های زرین‌فام، معرق مزین به آیات کریمه و احادیث جلوه خاصی به حریم مقدس امام رضا (ع) بخشیده است. از دیگر آثار باشکوه داخل حرم، سه محراب زیبای زرین‌فام مربوط به قرن هفتم هجری و ضریح طلا پوش روی مضجع  امام رضا (ع) است که با خطوط ثلث نستعلیق، آیات قرآن مجید و اشعار فارسی مزین شده است.

 

به طور کلی حرم امام رضا (ع) در حال حاضر یکی از جامع‌ترین و زیباترین ابنیه معماری جهان اسلام به شمار می‌رود و دایرةالمعارف کاملی از هنر معماری، کاشی کاری، آینه کاری، مقرنس و گچ‌بری دوره‌های مختلف اسلامی است.

 

حرم مطهر رضوی، سبک معماری هنری پیوسته‌ای است که پیشرفت آن در طول قرن‌ها، نمایانگر شاهکاری بی‌نظیر از خلق فضایی مقدس است. این مجموعه به‌ویژه در دوره سلجوقی، ایلخانی، تیموری، صفویه و قاجاریه بیشترین تغییرات را داشته است.

 

افرادی که بنای حرم را ساخته و شکل داده‌اند، حکیمان، دانشمندان و روان‌شناسان بزرگی بوده‌اند که سعی داشته‌اند هنر ایرانی را در این بنای مذهبی تجلی دهند.

 

حال اگر بخواهیم نگاهی به سرگذشت تاریخی این مجموعه داشته باشیم، می‌توان گفت که در طول تاریخ ایران همه دولت‌ها دغدغه حفظ و نگهداری حرم مطهر را به‌عنوان یک ارزش برای همه نسل‌ها به‌عنوان خاستگاهی برای حفظ مداوم مفاهیم در طول قرن‌ها داشته‌اند. داده‌های تاریخی حاکی از آن است که این مجموعه در مراحل مختلف با توجه‌ به نیاز مردم و آیین‌های مرتبط با حرم مطهر توسعه‌یافته است.

 

مشهد که در ابتدا روستای کوچکی بود، در خاک توس و در دهکده سناباد بنا شد. این مکان با دفن هارون الرشید در آن اهمیت یافت و به «بقعه هارونیه» شهرت یافت. پس از دفن هارون، به دستور مأمون آرامگاهی به سبک معماری خراسانی در اطراف قبر ساخته می‌شود.

 

امام رضا (ع) پیش از سفر به مرو، این مکان را به عنوان محل دفن خود به همراهانش نشان دادند. پس از شهادت امام در توس، پیکر آن حضرت را در همین بقعه به خاک سپردند و نام آنجا به «مشهدالرضا» تغییر کرد. تا زمان ظهور سربداران، قبر هارون‌الرشید در پایین قبر امام قابل رؤیت بود، اما سربداران صورت قبر هارون را محو کردند.

 

پس از شهادت امام، او را در قسمت بالای قبر هارون‌الرشید دفن کردند. در ابتدا، معماری حرم امام رضا (ع) به شکل یک چهاردیواری ساده، بدون تزئینات، کم ارتفاع و با ورودی کوتاه ساخته شده بود. معماری اطراف حرم از قرن دوم هجری شروع به تغییر کرد. در این دوره با کشیدن حصار به دور حرم امام رضا(ع)، این بارگاه نقش ارگ را برای شهر ایفا می‌کرد. حرم امام رضا (ع) هسته اصلی شهر و ارتباط آن با اطراف محدود بود.

 

این بقعه در دوران سامانیان، دیالمه و غزنویان بارها مورد تعمیر و افزودن تزئینات قرار گرفت، اما نخستین گنبد بر روی حرم امام رضا (ع) در دوران حکومت سلطان سنجر سلجوقی بر فراز قبر ایشان نصب شد. جنس این گنبد از کاشی و دارای مقرنس‌های آیینه‌کاری شده بود که تا به امروز هم به جا مانده است. سلطان محمد خوارزمشاه نیز از کسانی بود که حرم را با مرغوب‌ترین کاشی‌های آن زمان تزیین کرد و دستور داد دو محراب به حرم اضافه کنند. مناره گنبد در دوره غزنویان و به دستور ابن معتز حاکم شیراز بنا شد.

 

از اوایل قرن یازدهم ه.ق اقدامات اساسی و گسترده‌ای چه به لحاظ ساختاری و چه به جهت کاربرد شیوه‌های معماری و نگارگری در مجموعه معماری حرم رضوی اعمال شد و علاوه بر شیوه‌های بومی، از شیوه معماری رایج در اصفهان نیز در برخی فضاهای معماری حرم مطهر استفاده شد.

 

گنبدها، تالارها، رواق‌ها و مناره‌ها نیز که هر کدام بدیل‌هایی در معماری کهن ایران داشت، زنده‌کننده خاطره‌ تاریخی ایرانیان در قلمرو معماری است که مجموعه حرم‌ مطهر رضوی را شکل داده‌ و معماران و هنرمندان ایرانی همواره در ساخت و پرداخت آن مجموعه عظیم قدسی به رعایت اصول معماری ایرانی وفادار بوده‌اند.

 

فرهنگ ایرانی همچنین در قالب نگارگری در جای‌جای حرم مطهر تجلی یافته است. گره‌های تزئینی آجری و چوبی و گچی و آئینه، معرق‌های کاشی و چوب و سنگ، شمسه‌های کاشی و گچی و آئینه و طلا، نمادهای اسطوره‌ای و کتیبه‌های فارسی از جمله تجلیات فرهنگ ایرانی است که در مجموع موجب شده‌ حرم ‌مطهر امام رضا(ع) نه تنها محفل عاشقان و شیفتگان امام بلکه تجلی‌گاه فرهنگ و هنر ایرانی نیز باشد.

منبع: تابناک

کلیدواژه: برنامه هفتم توسعه حقآبه هیرمند حج 1402 رضامراد صحرایی عبدالعلی قوام حرم امام رضا معماری معماری ایرانی اسلامی نگارگری کاشی کاری برنامه هفتم توسعه حقآبه هیرمند حج 1402 رضامراد صحرایی عبدالعلی قوام حرم امام رضا معماری حرم مطهر رضوی حرم مطهر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۸۸۱۲۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کاروان حرم مطهر رضوی به مناطق محروم گیلان می‌رود

ایسنا/گیلان مسئول کانون جوانان رضوی گیلان گفت: در دهه کرامت امسال گیلان میزبان ۳ کاروان حامل پرچم حرم مطهر رضوی است که یک کاروان به صورت ویژه در مناطق محروم استان حضور خواهند داشت.

 اسحاق معبود مژدهی امروز چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت ماه در نشست با اصحاب رسانه اظهار کرد: استان گیلان امسال میزبان سه کاروان حامل پرچم آستان مقدس حرم مطهر علی بن موسی‌الرضا در دهه کرامت است.

وی با بیان اینکه سال قبل میزبان دو کاروان بودیم، افزود: هر کاروان متشکل از چهار نفر است که لباس خدمت رضوی را می‌پوشند و پرچم مقدس و مطهر بارگاه حرم علی بن موسی الرضا را به استان‌ها می‌آورند.

مژدهی گفت: امسال این ۳ کاروان به همه ۱۷ شهرستان اصلی استان گیلان خواهند رفت و در ابتدای ورود با نماینده ولی فقیه دیدار دارند و از جمله برنامه های آنها حضور در گلزار شهدا، سرکشی به خانواده شهدا، عیادت از بیماران، سرکشی و احوال‌پرسی از زندانیان، حضور در مدارس و نواخته شدن زنگ دهه کرامت را می توان نام برد.

 وی افزود: با توجه به حضور ۳ کاروان در ۱۷ شهرستان و بخش ها و روستاهای این مناطق، پیش بینی می‌شود این کاروان‌ها امسال در بیش از ۸۰۰ نقطه حضور پیدا خواهند کرد.

مسئول کانون جوانان رضوی گیلان گفت: امسال یکی از این ۳ کاروان ویژه مناطق محروم است از جمله مناطق ییلاقی و روستایی با محوریت مناطقی که تا به امروز این کاروان ها حضور نداشتند.

مژدهی تصریح کرد: کاروان زیر سایه خورشید از روز بیست و دوم اردیبهشت ماه وارد شهرستان رشت می‌شوند و تا یک روز بعد از میلاد امام رضا در اول خرداد ماه در استان گیلان حضور خواهند داشت.

وی با اشاره به اینکه کانون جوانان رضوی همه ساله در ایام دهه کرامت برگزار کننده قسمتی از جشنواره زیر سایه خورشید است، گفت: این برنامه‌ در آغاز بین چند استان محدود بود و امسال در هفدهمین سال برگزاری خودش در قالب یک جشنواره بین‌المللی برگزار می شود.

مژدهی تصریح کرد: برگزارکنندگان این جشنواره، مجموعه‌ای از تشکل‌های مردمی هستند و در قالب ارتباط غیراداری با آستان قدس رضوی بابت اعزام این کاروان‌ها به استان‌ها و با اسم اختصاری "شجر"؛ شبکه جوانان رضوی؛ همکاری دارند.

مسئول کانون جوانان رضوی گیلان با تاکید بر اینکه هدف از حضور این کاروان‌ها در سراسر کشور و در استان گیلان احیای سنت زیارت از راه دور است، تاکید کرد: این کاروان‌ها متشکل از خادمین فرهیخته‌ از آستان قدس است و آستان قدس برای انتقال و ابلاغ پیام جشن‌های دهه کرامت، از بهترین آنها استفاده می‌کند.

انتهای پیام